نقش زنان قفقازی در مناسبات و تحولات سیاسی- اجتماعی و دربار صفویه

در دورۀ صفویه یکی از گروه­های اصلی در حرمسرای شاهی و تأثیرگذار در مسائل سیاسی و اجتماعی، زنانی بودند که ابتدا به‌صورت اسیر جنگی، سفیر صلح یا واسطۀ شفاهت‌خواهی از مناطق مختلف قفقاز وارد دربار شاهان صفویه شدند. این نوشتار می‌خواهد ضمن اشاره به شکل و دلایل ورود زنان قفقازی به دربار و به‌دست‌آوردن نفوذ در آن، به این پرسش پاسخ دهد که زنان قفقازی در تحولات سیاسی و درباری چه نقشی داشته­اند و آنان در قالب این نقش چگونه مسیر تحولات تاریخی را به‌نفع خویش تغییر داده­اند و سرانجام اینکه آیا اقدامات آنان منجر به سقوط صفویه می­شود؟ فرضیۀ نوشتار این است که این زنان با به‌دست‌آوردن عنوان و نقش سفیر صلح، همسر پادشاه و مادر شاهزاده توانستند در مناسبات سیاسی و تصمیم‌گیری­های مهم کشور از راه ائتلاف با وزیران، هم‌نژادان، خواجگان و بزرگان درباری و با تکیه بر عوامل توطئه و دسیسه بر روند رویدادهای سیاسی، مسائل جانشینی و مناسبات حکومتی دخالت کنند. نتیجۀ این عملکرد آنان گاه منافع شخصی یعنی جذب پادشاه به‌سوی خویش و جلوگیری از حملات مکرر به سرزمین خویش، زن‌بارگی شاهان و تعویض پادشاهان بود، گاه به صلح و ثبات سیاسی و گاه به آشوب و بی­نظمی در حرمسرا و تضعیف ساختار حکومت منجر می­شد که در این نوشتار به آن پرداخته شده است.